Diocletianus – Unesco erfgoed.

De bekendste historische site in Split is het paleis van keizer Diocletianus.
Tijdens zijn regeringsperiode (284 tot 1 mei 305) stabiliseerde hij het Romeinse rijk maar hij begon al goed op voorhand zijn pensioen te plannen. Het kolossale paleis dat daarvoor moest dienen werd gebouwd op het schiereiland in de buurt van zijn geboorteplaats Salona. Dat is nu de stad Split en het paleis, dat al meer dan 1700 jaar bewoond is, is Unesco Werelderfgoed.

Het complex lijkt op een fort en meet 170 bij 200 meter met muren van 20 meter hoog en een oppervlakte van 38.000 m². De muren hebben wachttorens op elke hoek en in het midden poorten naar de hoofdstraten die uitkomen op het monumentale Peristylium. Dat was ook de noordelijke toegang tot het keizerlijke privé hutje en fans konden er naar zijn toespraken komen luisteren.
Een aquaduct voorzag het bescheiden optrekje van genoeg water om tot 10.000 bewoners te kunnen huisvesten. Er konden dus wel een paar fans blijven logeren.

De bouw begon in 294 en het project was klaar in 305, juist op tijd voor de eigenaar om er in te trekken. Diocletianus was trouwens de enige Romeinse keizer die vrijwillig zijn functie neerlegde. Waarschijnlijk omdat hij toen al ziek was maar toch niet slecht gezien, niet alleen omdat hij hier een gezellig hutje had neergeplant maar ook als ge er aan denkt hoe een aantal andere keizers aan hun einde kwamen.
De appartementen van de keizer vormden een blok langs de zeekant en de onderbouw ving de aanzienlijke niveauverschillen van het terrrein op. Hoewel die kelders eeuwenlang volledig gevuld waren met afval, is het grootste deel ervan goed bewaard gebleven en de oorspronkelijke vorm en indeling van de kamers erboven is nog duidelijk zichtbaar.

De poort in de muur met uitzicht op zee op de volgende foto was de privé ingang van de keizer. Nu geeft de poort uit in de kelders en is het de meest gebruikte ingang voor dagtoeristen.
De algemeen gangbare traditie wil dat de muur tot aan de zee kwam en dat de havenpromenade pas veel later werd aangelegd, maar recent onderzoek heeft het tegendeel bewezen: Er was altijd nog een stuk land tussen de muur en de zee, met ondermeer een amfitheater. Er zijn ook nog een paar interessante ontdekkingen gedaan binnen de muren.
Meer hierover in het pdf-boekje dat ik gemaakt heb van een publicatie over een lezing in Londen in 2014.

Na de dood van Diocletianus in 313 bleven veel Romeinse keizers het paleis als een soort buitenverblijfje gebruiken maar tijdens de Byzantijnse periode, na de val van het West-Romeinse rijk in 476, geraakte het in verval.
Dat veranderde in 639 door de invasie van Avaren en Slaven. De inwoners van Salona sloegen op de vlucht naar de omliggende eilanden maar ook naar het paleis. Dat was het begin van een stad in het paleis, compleet met smalle straatjes, van Dio-steen gebouwde huizen, markten en winkeltjes. Recyclage avant la lettre.
Zoals overal in de omgeving volgden Byzantijnen, Venetianen enz.. elkaar op en de invloed daarvan is duidelijk zichtbaar in de architectuur binnen de muren.

Het mausoleum werd in de 7de eeuw door de Christenen in beslag genomen en omgevormd tot een kathedraal gewijd aan St. Domnius, die in 304 in Salona met nog 7 anderen een kopje kleiner werd gemaakt door Diocletianus. (Hij ging ook de geschiedenis in als de laatste Romeinse keizer die van Christenvervolging een politieke hobby maakte.)

Ge moet er maar opkomen om Dio’s knoken buiten te smijten (met sarcofaag en al ritueel verbrand, moet nogal een feestje geweest zijn) en zijn graf aan zijn vijand te wijden.
En toch… juist omdat ze gesitueerd is in het mausoleum van Diocletianus, is de kathedraal van St. Domnius de oudste katholieke kathedraal ter wereld die zijn oorspronkelijke structuur bewaard heeft. Ze mogen Dio dus wel eens een kaartje sturen om hem te bedanken.